Tương tác thuốc – thực phẩm: Hiểu đúng để tránh rủi ro cho sức khỏe

Hiểu rõ về tương tác thuốc và thực phẩm/thức uống không chỉ là kiến thức y học mà còn là một kỹ năng cần thiết để bảo vệ sức khỏe của chính mình và người thân.

1. Tương tác thuốc với thực thẩm/thức uống là gì?

Tương tác thuốc với thực phẩm hoặc thức uống là quá trình mà một loại thực phẩm, đồ uống hoặc chất dinh dưỡng làm thay đổi cách thức hoạt động của một loại thuốc trong cơ thể. Sự tương tác này có thể xảy ra ở nhiều giai đoạn khác nhau, từ lúc thuốc được hấp thu vào máu, chuyển hóa, cho đến khi được đào thải ra khỏi cơ thể.

Có 3 ba cơ chế tương tác chính:

Làm giảm hấp thu thuốc: Một số loại thực phẩm có thể làm giảm khả năng hấp thu của thuốc, khiến thuốc không thể vào máu với đủ liều lượng cần thiết, từ đó làm giảm hiệu quả điều trị.

Làm tăng tác dụng phụ của thuốc: Một số thực phẩm lại làm tăng tác dụng của thuốc, khiến nồng độ thuốc trong máu tăng cao, dẫn đến nguy cơ quá liều hoặc tăng cường các tác dụng phụ.

Thay đổi quá trình chuyển hóa và thải trừ: Một số chất trong thực phẩm có thể tác động đến các enzyme chịu trách nhiệm chuyển hóa thuốc ở gan, làm chậm hoặc tăng tốc quá trình này. Khi quá trình chuyển hóa bị chậm lại, thuốc sẽ tích tụ trong cơ thể, gây độc. Ngược lại, nếu quá trình này bị tăng tốc, thuốc sẽ nhanh bị đào thải ra khỏi cơ thể

Hiểu rõ về tương tác thuốc và thực phẩm/thức uống là một kỹ năng cần thiết để bảo vệ sức khỏe...

2. Các tương tác thuốc nguy hiểm

2.1 Tương tác thuốc với sữa và các sản phẩm từ sữa

Sữa, sữa chua, phô mai và các sản phẩm giàu canxi khác thường được cho là bổ dưỡng, nhưng lại là "kẻ thù" của một số loại thuốc.

- Thuốc kháng sinh: Nhóm thuốc như tetracycline và quinolone khi dùng chung với sữa, canxi, sắt hoặc kẽm sẽ tạo thành các phức hợp không tan, làm thuốc không được hấp thu vào máu. Điều này khiến việc điều trị các bệnh nhiễm khuẩn trở nên vô hiệu.

Do đó, nên uống các loại thuốc này trước hoặc sau khi ăn các sản phẩm từ sữa ít nhất 2 giờ.

2.2 Tương tác thuốc với bưởi và nước ép bưởi

Bưởi chứa một hợp chất là furanocoumarin có khả năng ức chế một loại enzyme là CYP3A4 quan trọng ở ruột non và gan. Enzyme này đóng vai trò chuyển hóa nhiều loại thuốc.

- Thuốc tim mạch và thuốc mỡ máu: Nước ép bưởi có thể làm tăng nồng độ của các thuốc như statin (simvastatin, atorvastatin) và thuốc chẹn kênh canxi (amlodipine, nifedipine) trong máu, gây ra các tác dụng phụ nguy hiểm như tổn thương gan, tổn thương cơ hoặc hạ huyết áp quá mức.

- Các loại thuốc khác: Bưởi cũng tương tác với một số loại thuốc chống trầm cảm, thuốc chống dị ứng, và thuốc an thần.

Tốt nhất là không nên ăn bưởi hoặc uống nước ép bưởi trong suốt quá trình điều trị với các loại thuốc này.

2.3 Tương tác thuốc với rượu

Rượu bia không chỉ gây hại cho gan mà còn là một trong những nguyên nhân chính gây ra các tương tác thuốc nguy hiểm, đặc biệt khi kết hợp với các loại thuốc gây ức chế thần kinh trung ương.

- Thuốc giảm đau và thuốc hạ sốt: Khi uống thuốc có chứa paracetamol (acetaminophen) với rượu, nguy cơ tổn thương gan sẽ tăng lên gấp nhiều lần. Đối với thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) như aspirin, ibuprofen, kết hợp với rượu có thể tăng nguy cơ chảy máu dạ dày.

- Thuốc an thần và thuốc ngủ: Rượu làm tăng tác dụng ức chế thần kinh của các loại thuốc này, dẫn đến buồn ngủ quá mức, mất phối hợp và làm chậm phản xạ, rất nguy hiểm khi lái xe.

- Thuốc chống đông: Rượu có thể làm tăng tác dụng của thuốc chống đông, gây ra nguy cơ chảy máu không kiểm soát.

Luôn tuyệt đối kiêng rượu bia khi đang dùng thuốc.

2.4 Tương tác thuốc với thực phẩm giàu vitamin K

Vitamin K là một chất dinh dưỡng cần thiết cho quá trình đông máu. Do đó, nó tương tác trực tiếp với các thuốc chống đông máu. Thuốc chống đông máu warfarin hoạt động bằng cách ức chế vitamin K. Khi ăn nhiều thực phẩm giàu vitamin K (rau bina, bắp cải, bông cải xanh, súp lơ, hoặc các loại gan động vật...), tác dụng của warfarin sẽ bị giảm, khiến nguy cơ hình thành cục máu đông tăng lên.

Người dùng warfarin cần duy trì chế độ ăn uống ổn định, không thay đổi đột ngột lượng thực phẩm giàu vitamin K.

2.5 Tương tác với các chất kích thích

Caffeine trong cà phê và trà có thể làm tăng tác dụng của một số loại thuốc:

- Thuốc hen suyễn: Caffeine làm tăng tác dụng phụ của thuốc theophylline, gây ra các triệu chứng như tim đập nhanh, bồn chồn và buồn nôn.

- Thuốc kháng sinh: Một số kháng sinh như ciprofloxacin, norfloxacin có thể làm chậm quá trình chuyển hóa caffeine, dẫn đến mất ngủ, tim đập nhanh.

Do đó, không nên uống cà phê, trà đậm đặc khi đang dùng thuốc.

Nên đọc kỹ hướng dẫn sử dụng thuốc để biết rõ về tương tác thực phẩm với thuốc đang uống...

3. Lời khuyên để dùng thuốc an toàn

Để tránh những tương tác không mong muốn, nên luôn luôn tuân thủ các nguyên tắc sau:

- Đọc kỹ hướng dẫn sử dụng: Tờ hướng dẫn sử dụng đi kèm với mỗi loại thuốc luôn có mục "Tương tác thuốc và thực phẩm". Hãy dành thời gian đọc và tuân thủ các khuyến cáo này.

- Dùng thuốc với nước lọc: Nước lọc là dung môi trung tính và an toàn nhất để uống thuốc. Bất kỳ loại thuốc nào cũng chỉ nên uống cùng với nước lọc.

- Hỏi ý kiến bác sĩ và dược sĩ: Trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào, dù là thuốc kê đơn hay không kê đơn, hãy thông báo cho bác sĩ và dược sĩ về tất cả các loại thuốc khác (bao gồm cả thực phẩm chức năng, vitamin) đang dùng. Bác sĩ sẽ cung cấp lời khuyên chính xác nhất về thời điểm và cách dùng thuốc an toàn.

- Duy trì thói quen ăn uống ổn định: Đối với các bệnh mạn tính cần dùng thuốc lâu dài, việc duy trì một chế độ ăn uống ổn định, không thay đổi đột ngột các loại thực phẩm giàu dinh dưỡng đặc thù (như vitamin K, canxi), sẽ giúp việc điều trị hiệu quả hơn.

Theo nguồn: Báo Sức khỏe và đời sống

https://suckhoedoisong.vn/tuong-tac-thuoc-thuc-pham-hieu-dung-de-tranh-rui-ro-cho-suc-khoe-169250922141209152.htm