Điều dưỡng: Những chiến sĩ đánh giặc ốm để bảo vệ sự khang kiện của giống nòi (

Miếu Y tá Km 18 Đường 20 Quyết thắng.

Việt Nam có hơn 180 ngàn điều dưỡng (2023), chiếm 37,5% nhân lực ngành y tế, là lực lượng cán bộ y tế đông nhất, cung cấp dịch vụ nhiều nhất, trực tiếp nhất và thường xuyên liên tục nhất so với các ngành nghề trong lĩnh vực chăm sóc sức khoẻ. Điều dưỡng có mặt khắp mọi nơi, mọi cấp của hệ thống y tế, thường là những người đầu tiên phát hiện các trường hợp cấp cứu và cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe toàn diện cho người bệnh

Tổ chức y tế Thế giới nhận định "Dịch vụ chăm sóc sức khoẻ do điều dưỡng, hộ sinh cung cấp là một trong những trụ cột của hệ thống dịch vụ y tế" và khuyến nghị các quốc gia đầu tư đào tạo, sử dụng và tạo điều kiện để Điều dưỡng tham gia hoạch định chính sách y tế". Giải quyết tình trạng thiếu điều dưỡng phạm vi toàn cầu, duy trì lực lượng lao động điều dưỡng trên hành trình bao phủ sức khỏe toàn dân. Vì vậy, phát huy vai trò điều dưỡng và sử dụng nhân lực điều dưỡng hiệu quả trong xu hướng toàn cầu đang có sự dịch chuyển cân bằng giữa "Chữa bệnh - Cure" và "Chăm sóc - Care" là điều kiện thiết yếu để nâng cao chất lượng dịch vụ của hệ thống y tế

Kỷ niệm 76 năm ngày Bác Hồ gửi Thư căn dặn nam nữ học viên Trường Y tá Liên khu I (26/2/1949 – 26/2/2025) và 70 năm ngày Thầy thuốc Việt Nam (27/2/1955-27/2/2025), nhóm tác giả giới thiệu bài viết tóm tắt những mốc phát triển quan trọng và những đóng góp to lớn của Điều dưỡng vào sự nghiệp chăm sóc và bảo vệ sức khỏe nhân dân trong suốt chặng đường lịch sử xây dựng và bảo vệ đất nước Việt Nam.

Những đóng góp của Điều dưỡng vào thành tựu chăm sóc sức khỏe nhân dân

Sau Hiệp định Giơ – ne – vơ (1954) chấm dứt cuộc kháng chiến chống Pháp, đất nước ta lại bước vào cuộc kháng chiến chống Mỹ khốc liệt. Trong các đơn vị Quân Y tiền phương, Điều dưỡng chỉ được đào tạo ngắn 3 tháng, nhiều người học cấp tốc ngay trên đường hành quân vào chiến trường để kịp thời phục vụ thương bệnh binh (cá nhân tôi vinh dự và may mắn được là một trong hàng ngàn chiến sĩ Điều dưỡng ở chiến trường). 

Ngày ấy, Điều dưỡng có mặt trên khắp các mặt trận, sát cánh cùng bộ đội ở tuyến đầu cam go và ác liệt, tạo nên một mạng lưới quân y rộng khắp, chăm sóc từng bữa ăn, giấc ngủ, cấp cứu, vận chuyển thương bệnh binh dưới làn bom đạn ác liệt trong suốt cuộc chiến tranh chống Mỹ. Nhiều thương binh mất máu, tính mạng bị đe dọa đã được hồi sinh bằng chính dòng máu của các điều dưỡng và thầy thuốc quân y. Cá nhân tôi vinh dự và may mắn được là một trong hàng ngàn chiến sĩ điều dưỡng ở chiến trường Tây Nguyên chứng kiến và trải nghiệm những tháng năm hành quân chiến đấu trên dọc Đường Trường Sơn huyền thoại.

PGS.TS Trần Thị Trung Chiến, nguyên Bộ trưởng Bộ Y tế trao Bằng khen của Bộ Y tế cho Hiệp hội Điều dưỡng Việt Nam.

Trong số cán bộ quân y tử vong ngoài mặt trận chiếm tới 10% tổng số thương vong chung, trong số đó có nhiều điều dưỡng đã hy sinh thân mình vì độc lập tự do của tổ quốc. Liệt sĩ Điều dưỡng Nguyễn Thị Rặng hy sinh trên Đường 20 Quyết thắng đã được người dân địa phương Quảng Bình lập Bia Miếu tưởng niệm, tôn vinh sự hy sinh cao đẹp của các chiến sĩ điều dưỡng.

Điều dưỡng ở hậu phương, không phân biệt dân y hay quân y, không phân biệt thời chiến hay thời bình, luôn là nghề có nhiều thách thức về thể chất, tâm lý, năng lực và áp lực vì trách nhiệm với cuộc sống và sự an toàn người bệnh. Nhìn lại từ cuộc chiến phòng chống dịch SARS năm 2003 và đại dịch COVID-19 năm 2020, điều dưỡng luôn luôn là lực lượng cán bộ y tế đông đảo nhất và trực tiếp làm các công việc sàng lọc, lấy bệnh phẩm xét nghiệm, chăm sóc, điều trị, phục vụ hồi chức năng, nuôi dưỡng và là chỗ dựa tinh thần cho người bệnh SARS và COVID-19. Điều dưỡng bất chấp nguy hiểm tính mạng đồng hành cùng ngành y tế và người bệnh. 

Những cống hiến thầm lặng, can đảm của điều dưỡng vào sự nghiệp chăm sóc và bảo vệ sức khỏe nhân dân thời chiến cũng như thời bình vô cùng to lớn, thầm lặng và khó định giá trị. Chỉ trong hai đại dịch SARS và COVID-19 đã có 5 điều dưỡng hy sinh tính mạng trong khi làm nhiệm vụ chăm sóc người bệnh SARS và người bệnh COVID-19.

Qua cuộc chiến phòng chống dịch bệnh có bốn vấn đề từ góc độ điều dưỡng cần được các cấp lãnh đạo quan tâm là: (1) Nhân lực điều dưỡng không đủ; (2) Thiếu điều dưỡng chuyên khoa; (3) người bệnh nặng và tử vong chưa được chăm sóc đầy đủ; (4) Điều dưỡng là lực lượng tuyến đầu dễ bị tổn thương. Bốn vấn đề nêu trên cần được xem là bài học để ngành y tế đưa ra chiến lược thích ứng trong thời gian tới.

Trong mọi hoạt động khám chữa bệnh, Điều dưỡng phối hợp với bác sĩ trong các ê kíp phẫu thuật, cấp cứu người bệnh và thực hiện các kỹ thuật điều trị chuyên sâu. Mỗi điều dưỡng trong cuộc đời hành nghề chăm sóc cho hàng vạn người bệnh (ước tính 8 vạn), trực thức hàng ngàn đêm (ước tính 2800 đêm) vì sức khỏe và tính mạng của người bệnh. Bên cạnh công việc chăm sóc, điều dưỡng còn trợ giúp tinh thần, truyền cho người bệnh sự an ủi, động viên và hi vọng. Điều dưỡng là công việc của trái tim "Nursing is the work of Heart" rất đúng với bản chất nghề điều dưỡng.

Trong các cuộc kháng chiến chống Mỹ và chống quân xâm lược biên giới đã được Nhà nước và toàn xã hội ghi nhận. Nhiều người ban đầu xuất phát từ Y tá (Điều dưỡng) đã phấn đấu trở thành cán bộ cao cấp của Đảng, Nhà nước; một số trở thành giáo sư bác sĩ, thầy thuốc ưu tú, thầy thuốc nhân dân. Có nhiều điều dưỡng vinh dự được Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân như Điều dưỡng Lê Thị Thu Hạnh (Quảng Trị), Anh hùng liệt sĩ điều dưỡng Nguyễn Thị Ngọc Tiến và Anh Hùng Liệt sĩ điều dưỡng Nguyễn Thị Lệ Chi (Tiền Giang); Anh Hùng liệt sĩ điều dưỡng Đoàn Thị E (Bến Tre) v,v..

Trong công cuộc xây dựng đất nước cũng xuất hiện nhiều tấm gương điển hình như Bà Vi Thị Nguyệt Hồ, Cố Chủ tịch Hiệp hội Điều dưỡng Việt Nam đã được Hiệp hội Bệnh viện Châu Á tôn vinh "Cống hiến trọn đời"; O Du kích nhỏ Bà Nguyễn Thị Kim Lai sau này trở thành Điều dưỡng Bệnh viện Y học cổ truyền Hà Tĩnh và Tập thể Phòng Điều dưỡng Bệnh viện Việt Nam Thụy Điển Uông Bí đã được Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng lao động. Hiệp hội Điều dưỡng Việt Nam và hàng trăm cá nhân và tập thể Phòng Điều dưỡng đã được Nhà nước tặng Huân chương lao động, Thầy thuốc ưu tú và Huy hiệu vì sự nghiệp chăm sóc sức khỏe nhân dân.  

ThS. Phạm Đức Mục - TS. Lại Vũ Kim