Mới đây, ngày 15.8, Heman Bekele, vừa được tạp chí Time (Mỹ) vinh danh trong hạng mục "Thiếu niên của năm 2024" (Kid of the Year 2024) với sáng chế phát triển loại xà phòng dùng điều trị ung thư da. Giải thưởng này được khởi xướng từ năm 2020 nhằm tôn vinh những cá nhân trẻ tuổi tại Mỹ có đóng góp ý nghĩa cho xã hội.

Heman Bekele trên bìa Tạp chí TIME

Theo Time, phát kiến của Heman Bekele (người gốc Ethiopia, hiện sống tại TP Annandale, bang Virginia) có thể tạo ra bước ngoặt cho cách thức điều trị ung thư da ở người. Tuy nhiên, hiện loại xà phòng này vẫn đang được thử nghiệm, chưa được thương mại hóa và có thể mất nhiều năm mới nhận được chứng nhận từ Cơ quan quản lý thực phẩm và dược phẩm Mỹ (FDA).

Tháng 10 năm 2023, Heman Bekele, một học sinh của Trường Trung học Woodson, bang Virginia (Mỹ) đã đạt được giải thưởng 25.000 USD và được vinh danh là "Nhà khoa học trẻ hàng đầu nước Mỹ" sau khi phát triển ý tưởng và nghiên cứu về "một loại xà phòng có thể điều trị được ung thư da".

Sinh ra tại Addis Ababa, thủ đô của Ethiopia và di cư cùng bố mẹ và các chị em của cậu sang Mỹ vào năm 4 tuổi. Dù khi đó còn nhỏ tuổi nhưng Bekele vẫn nhớ trong ký ức về những người lao động dưới ánh nắng gay gắt mà không có biện pháp bảo vệ nào cho da. Bố mẹ cậu bé cũng đã dạy các chị em cậu về cách che chắn khi đi ngoài trời và giải thích về những nguy hiểm khi ở ngoài trời quá lâu mà không có kem chống nắng hoặc quần áo che chắn phù hợp. Bekele cho biết: "Khi còn nhỏ, tôi không nghĩ nhiều về điều đó, nhưng khi đến Mỹ, tôi nhận ra ánh nắng mặt trời và tia cực tím là một vấn đề lớn khi bạn tiếp xúc với chúng trong thời gian dài".

Từ 7 tuổi, cậu bé đã tiến hành những thí nghiệm khoa học của riêng mình. Cậu dùng nước rửa bát, bột giặt và các hoá chất gia dụng pha trộn với nhau và giấu chúng xuống gầm giường, chờ qua đêm để xem các phản ứng chúng đem lại. Giáng sinh năm đó, Heman được người thân tặng một bộ đồ dùng hoá học đi kèm với một mẫu natri hidroxit. Cậu tìm kiếm thông tin phản ứng hoá học và biết rằng nhôm và natrihidroxit có thể phản ứng cùng nhau và tạo ra nhiệt lượng khổng lồ. Chính điều này đã kích thích sự sáng tạo của cậu và một ý tưởng hình thành về việc cậu nghĩ rằng sẽ làm điều gì đó tốt đẹp cho thế giới. Lần thí nghiệm đó "cũng gần như gây ra hoả hoạn" Bekele nói. Nhưng cũng nhờ vậy mà bố mẹ cậu quan tâm đến việc cậu đang làm hơn.

Thành tựu giúp cậu được vinh danh là "Nhà khoa học trẻ hàng đầu nước Mỹ" chính là phát minh ra một loại xà phòng có thể điều trị và thậm chí ngăn ngừa nhiều dạng ung thư da. Vài năm trước, Bekele đã đọc thông tin về imiquimod, một loại thuốc có khả năng chống lại một dạng ung thư da, thuốc này có thể giúp triệt tiêu khối u và thường có dạng kem, được kê đơn để điều trị ung thư khi đã phát triển. Cậu ấy tự hỏi liệu loại thuốc này có thể dễ dàng tiếp cận những người giai đoạn đầu của bệnh và giá cả phải chăng hơn so với việc tiến hành điều trị ung thư chuyên sâu đắt đỏ trong các bệnh viện tại Mỹ. Cậu có ý tưởng về loại chất đó có thể sử dụng phổ biến ở mọi người, mọi tầng lớp. "Hầu như mọi người đều sử dụng xà phòng và nước để sinh hoạt vệ sinh. Vì vậy, xà phòng có lẽ là lựa chọn tối ưu.". Thanh xà phòng của cậu là 0,5 USD so với giá trung bình cho một ca chữa trị ung thư da tại Mỹ là 40.000 USD.

Dù vẫn còn khoảng cách giữa ý tưởng và thực tế. Bởi một trong những thách thức lớn nhất là giữ cho imquimod không bị rửa trôi bởi bọt xà phòng, cậu chọn kết hợp xà phòng với một hạt nano gốc lipid sẽ lưu lại trên da khi xà phòng được rửa sạch - giống như cách kem dưỡng ẩm hoặc hương thơm có thể lưu lại sau khi bọt xà phòng được rửa sạch.

Giải thưởng 25.000 USD giúp cậu bé có đủ khả năng theo đuổi nghiên cứu của mình, nhưng cậu vẫn cần một phòng thí nghiệm chuyên nghiệp để phát triển các ý tưởng của mình. Tháng 2 năm 2024, khi tham dự sự kiện giao lưu do Liên minh Nghiên cứu U ác tính của Mỹ tổ chức tại Thủ đô Washington, Bekele đã có cơ hội được gặp Vito Rebecca, phó giáo sư sinh học phân tử tại Đại học Y khoa hàng đầu nước Mỹ John Hopkins. Cô đã mời cậu bé đến làm việc tại phòng thí nghiệm của mình của Đại học John Hopkins ở Baltimore và đóng vai trò làm cố vấn cho các nghiên cứu của cậu.

Bố cậu, Wondwossen là một chuyên gia nguồn nhân lực và mẹ cậu, Muluemetbet, một giáo viên, họ là những người nhập cư gốc Ethiopia hết lòng ủng hộ cậu và chính họ cũng trực tiếp hướng dẫn cậu trong hành trình khoa học của mình bên cạnh các chuyên gia cố vấn từ Tập đoàn 3M.

Heman Bekele với ước mơ lớn và đầy tính nhân văn trong các ý tưởng của mình. Cậu chia sẻ với Tạp chí TIME: "Chúng ta sẽ không bao giờ hết ý tưởng trên thế giới này. Chỉ cần tiếp tục sáng tạo. Tiếp tục nghĩ ra những phương án mới để cải thiện thế giới của chúng ta và tiếp tục biến nó thành nơi tốt đẹp hơn.".

Phương Lan TH
Theo AVN